भाषा/साहित्य

–रमेशचन्द्र घिमिरे– चारपाटे कागजमा पुच्छर गाँसेर त्यही कागजमा रङ्गीचङ्गी फुर्का टाँसेर मैले चङ्‍गा उडाएँ धोको फेरेर मेरो भाइ रमायो चङ्गा हेरेर सिन्का ताछी बाँसको कुप्रो बनाई धनु जस्तै बङ्ग्याई सिप खन्याई बिच पारी त्यसैमा धागो जेलेर मैले चङ्गा उडाएँ धोको फेरेर भोलिपर्सि ठूलो भई गाडी गुडाउँछु चङ्गा हैन पछि म जहाज उडाउँछु यसो भन्दै लट्टाईमा धागो बेरेर मैले चङ्गा उडाएँ धोको फेरेर । –भोर्लेटार, लमजुङ ।...

नेपाल । नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य महोत्सव (निटफेस्ट) को तेस्रो संस्करण बुधबारबाट सुरु भएको छ । काठमाडौँको मण्डला थिएटरमा नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानकी कुलपति निशा शर्माले दमाहा बाजा बजाउँदै महोत्सवको सुरुवात गर्नुभयो । चैत १२ गतेसम्म चल्ने महोत्सवमा १२ देशका १७ नाटक मञ्चन हुँदै छन् । महोत्सवमा नाटकसँगै कविता, सङ्गीत, नृत्य प्रदर्शनीलगायत हुने छन् । महोत्सवको पहिलो दिन पशुपति राईद्वारा निर्देशित ‘उम्लिँदो खरानी र लेम्लेमा’ नाटक प्रदर्शन गरिएको थियो । त्यसपछि २३ कविले कविता प्रस्तुत गर्नुभएको थियो भने किरण नेपाली र दिप्सन पुतुवारले ‘फोकट्र्रोनिक्स’ शीर्षकमा साङ्गीतिक प्रस्तुति दिनुभएको थियो ।...

अमेरिका । अमेरिकामा रहँदै आएका विभिन्न क्षेत्रका ज्ञाता, प्रवुद्ध वर्ग तथा पत्रकारहरुले पछिल्ला वर्षहरुमा विकसित हुँदै गएको कृत्रिम बुद्धिमत्ता (आर्टिफिसियल ईन्टेलिजेन्स–एआई) ले भाषा, साहित्य र मिडियामा गम्भीर असर पार्ने भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । एआईको प्रयोगबाटट सिर्जना हुने विभिन्न सामग्रीहरुले सृजनात्मकता र यथार्थतामा चुनौती सृजना गर्ने उनीहरुको भनाइ छ । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज (अनेसास) ले आयोजना गरेको आर्टिफिसियल ईन्टेलिजेन्सको युगमा भाषा, साहित्य र प्रेसको स्थान विषयक बौद्धिक छलफल कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दे अनेसासका वोर्ड अफ ट्रष्टीका पूर्व अध्यक्ष डा श्याम कार्कीले एआईको प्रयोगले भाषा,साहित्य र मिडियाको क्षेत्रमा सहज बनाए पनि यसले साधन र तपस्या नगर्ने सर्जकहरुलाई समेत स्थापित गराउन सक्ने भन्दै चिन्ता व्यक्त गर्नुभयो । मेरिल्याण्ड राज्यका विधायक डा हयारी भण्डारीले...

नेपाल । मदन भण्डारी कला–साहित्य प्रतिष्ठानको आयोजनामा भएको तीनदिने ‘हिमवत्खण्ड कला–साहित्य–संस्कृति सम्मिलन’ को प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आइतबार समापन गर्नुभएको छ । सम्मिलनको अन्तिम दिन समाजमा घटेका विभिन्न घटनाक्रमलाई सञ्चार गर्ने क्रममा मिडियाले प्रयोग गरिरहेको भाषाका विषयमा परिसंवाद भएको छ । ‘सञ्चार माध्यममा नेपाली भाषा’ विषयमा भएको परिसंवादमा पत्रकार अखण्ड भण्डारीले पछिल्लो समय नेपाली मिडियाले नेपाली भाषालाई बिगारेर लेखिरहेको र भाषामा दक्षता आवश्यक पर्ने उल्लेख गर्दै मिडियामा काम गर्नेका लागि समय समयमा तालिम आयोजना गर्न सुझाव दिनुभयो । सार्वजनिक सेवा प्रसारण संस्थाका बोर्ड अफ डाइरेक्टर्स फूलमान बलले भाषाले मनोविज्ञान र संस्कृति बनाउने भएकाले नेपाली समाजमा रहेका आदरार्थी शब्दलाई प्रयोगमा ल्याउनुपर्नेमा जोड दिनुभयो । “मिडियामा अपराधीलाई तिमीकरण गर्ने र बाँकीलाई भाषाको गहनता अनुसार...

नेपाल । पाँचथरको तुम्बेवा गाउँपालिकामा आयोजित राष्ट्रव्यापी कविता प्रतियोगितामा अछामका कवि हिक्मत रावल प्रथम हुनुभएको छ । प्रतियोगितामा सहभागी विभिन्न जिल्लाका २० जनालाई पछि पार्दै रावलले ५० हजार राशि नगदसहित प्रतियोगितामा पहिलो स्थानको पुरस्कार पाउनुभएको हो । यस्तै उदयपुरका जीवन आरोहिले दोस्रो र तेह्रथुमका भगिश्वर तेयुङले तेस्रो स्थान सुरक्षित गर्नुभएको छ। प्रतियोगितामा दोस्रो हुनेलाई नगद २५ हजार र तेस्रोलाई १२ हजार पाँच सय रुपियाँ नगदसहित पुरस्कृत गरियो । प्रथम ऐतिहासिक तुम्बेवा महोत्सवका अवसरमा आयोजित प्रतियोगितामा पहिलो चरणमा प्राप्त भएका एक सय ३१ मध्ये छनोटमा परेका २१ जना कवि कविता वाचनमा सहभागी थिए । प्रतियोगिता कोर्काली अध्ययन केन्द्रले आयोजना गरेको थियो । निर्णायकको भूमिका डा. रमेश शुभेच्छुक र स्रष्टाद्वय मुनाराज शेर्मा र सुमित्रा वाङ्देल (चेली) ले निर्वाह गर्नुभएको थियो ।...

नेपाल । नवसर्जक साहित्य चौतारी नेपालको मधेस प्रदेश समितिको आयोजनामा रौतहटमा पहिलो जिल्ला समिति गठन भएको छ । होली (फागु)को अवसरमा गरिएको यस कार्यक्रममा रचना वाचन तथा फागु गीतसमेत प्रस्तुत गरिएको थियो । राजन गुप्ताको अध्यक्षतामा गठित यस समितिको उपाध्यक्षमा रोशनी यादव र श्वेता यादव, सचिवमा नितेश साह, कोषाध्यक्षमा गुड्डी यादव, तथा सदस्यहरूमा मुस्कान सिंह, मनोरमा साह तथा अञ्जना यादव रहेका छन् । यस कार्यक्रममा शुभकामना मन्तव्य दिने तथा रचना वाचन गर्नेहरूमा वृजकिशोर यादव, सञ्जय साह मित्र, दीपक गौतम, बिन्दा साहनी, रमेशमोहन अधिकारी, रेनु गुप्ता, डीबी बर्तौला, राजकुमार लामिछाने, किसुनदयाल यादव, प्रभा पौडेल, रामशरण रिजाल, धनदेव जोशी, हरि जीसी, सरोजकुमार साह, पोनाहाङ्मा लोबा, स्वस्तिका दाहाल, रोशन गडतौला, प्रविना प्रयासी, प्रतिमा पौडेल, अम्बिका विश्वकर्मा, शिवशङ्कर झा, शिवचन्द्र साह, सोनालाल यादवलगा...

-सुदीपभद्र खनाल- सहीद देशकालागि हाँसीहाँसी मरे तर बुझेनन् लाग्छ बाँच्नेले त्यो उद्देश्य रतीभर कस्ता अब्बल निक्लेछन् हाम्रा नेतृत्व पुङ्गव म आफ्नै घरमा पस्न भिसा चाहिन्छ रे अब ! बनाए राष्ट्र पूर्खाले सन्तती निम्ति भोलिका सत्य प्रल्हाद डड्दैनन् डड्दछिन् कूट होलिका पिताका काखमा बस्न भन्छन् पाउन्न बालक म आफ्नै घरमा पस्न भिसा चाहिन्छ रे अब ! दौडनु जीविका निम्ति जीवको कर्म हो तर स्थानमा फर्कने उस्को अधिकार छ हैन र फर्केर गुणमा पस्न चरा पाउन्न रे अब म आफ्नै घरमा पस्न भिसा चाहिन्छ रे अब ! गरेर कर्मको खेती कर्मी नफर्किए घर सोचौँ त कसरी होला हाम्रो समाज सुन्दर रोकेर प्रेमको भाव सृष्टि हुन्छ र सौष्ठव म आफ्नै घरमा पस्न भिसा चाहिन्छ रे अब ! उल्टो प्रकृतिको हिँड्ने टिकेको छ र को कहाँ द्वेष कुण्ठा घृणा रोपी फुल्यो खै सभ्यता कहाँ आमाको काखमा जान रोक्न हुन्छ र बालक म आफ्नै घरमा ...

-लालगोपाल सुवेदी- धरतीमा कहाँ होला गीतै गीतको देश नदी , जङ्गल, पहाडको सुन्दर परिवेश कहाँ भेट्न सक्छु होला माहुरीका हूल ? कहाँ देख्न सक्छु होला सय थरी फूल कुन बाटोले नलगाउला बटुवालाई ठेस शान्तिक्षेत्र भन्दा गर्व लाग्ने परिवेश ? चोर लाग्ने चोर बाटो नभएको देश वृद्धालय अनाथगृह नभएको देश सपनामा रुन्छु किन देखी घरदेश कहिले होला एउटा एउटा बुद्धसँग भेट ? -अमेरिका ।...

-धनराज गिरी- हाम्रो उद्यमशीलता गफ भयो मौका मिले चाकरी सारा भाट बने गने मनुजले चोरी निले काँकरी ! धोबी कर्म विशाल फैलिनगयो काट्ने कुरा सन्तको चम्केका छवि मन्थरा शकुनिको आदर्शको अन्तको !! आए धेर गफी कफी समुहमा वक् वक् बढी लोकमा बोल्नेको अधिकार हेर चुलियो चर्चा भयो चोकमा ! माने दिक्क कठै बिचार सुनियो पीडा बढी आमको ! सत्तामा बदमासको रजगजी मान्छे विना कामको !! विद्यावारिधिको कथा हरघडी सुन्दा लजायो धरा प्रज्ञा टाट भयो अशुद्ध चुलियो हिज्जे गयो अन्तरा ! बिक्नेको महिमा अपार भवमा जान्ने बिके हाटमा ! व्यापारी बनियाँ छिरे कलममा साहित्य गो घाटमा ! आयो शोक अशोकको भगवती बैनी भवानी बुझी ! मौनी भो धनराज दूर वनमा वागीश आमा पुजी ! औतारी अवतार खीर गुलियो ताकी बसे पोखरा ब्रह्मा बिष्णु महेश राम रहिमा पाकी पसे स्रग्धरा ! आयो कम्प अरे सरे रवि शशी पातालमा भोजमा पाए खान उखान मान घरमा नेप...

-आरसी रिजाल- वडाध्यक्षले -- लु दुईभाइको चित्तबुझ्दोगरि भागवण्डा गरियो।अब आमा पालैपालो दुबै छोराकोमा बस्ने त होला भने । *** हत्तपत्त जेठी बुहारीले -- आमाबाबु हामिले शिर टेकाउने देवता झैँ हुन् ,भाग लगाउने बस्तु होइनन् । फेरि आमा नातिनातिनासँग रत्तिनु भएको छ । कान्छीका जाँदा एक्लिएर डिप्रेसन हुनबेरछैन् । त्यसैले केहिबर्ष हामिसँग बस्नुहुन्छ भनिन् । **** कान्छीलाई बुढी सासु लैजाने जाँगर थिएन । मनमनै खुसी भएर -- आमालाई हामी जबर्जस्ती गर्दैनौं । उहाँको इच्छा अनुसार हुनेछ भनिन् । ***** छुट्टीएको अढाईबर्षपछी कान्छीको पहिलो बच्चा जन्म्यो । माइतीले तिनमहिना सुत्केरी स्याहारी घर फर्काइदिए । कान्छीले उबेला सासूलाई आफुसँग नराखेकोमा थकथक मानिरहेकि हुन्छिन् । यता जेठीले उनिहरु आमालाई भेट्न आउने संकेत पाइसकेकी हुन्छिन् । ***** कान्छाकान्छी सनिवार पारेर आमालाई अनुरोध गर्नपुगे । आमाले-- मलाई यतै ठिक...